ხევსურეთი

შატილი. 

      ესეც ასე, 18 საათიანი მგზავრობა დასრულდა; უკან ხევსურეთი, უზარმაზარი ემოცია და ბევრი ფოტოა, წინ სურვილი, რომ ეს ყველაფერი კიდევ ერთხელ ნახო, ისევ გაათიო კოშკში ღამე და მერე, დილით ადრე კოშკის აივნიდან მზის ამოსვლას უყურო, იმიტომ, რომ  შატილის დილა განსაკუთრებით ლამაზია და არსად არ თენდება ისე ოქროსფრად, როგორც ხევსურეთში.

      იმიტომ, რომ მუცო-არდოტის ხეობა ყველაზე შთამბეჭდავია იმ ხეობებს შორის, რაც ოდესმე გინახავს და მდინარეც არსად არაა ისეთი კამკამა და თეთრ-ცისფერი, როგორც ხევსურეთში.

2 700მ. დათვის ჯვარი, უღელტეხილი. 

       იმიტომ, რომ მხოლოდ აქ კარგავ შიშის, სიცივისა და შიმშილის შეგრძნებას, მხოლოდ აქ არ გაწუხებს წვიმა და ქარი, არ გეშინია მუცოს კოშკებიდან ჩამოვარდნის და ყველაზე მაგარი ადრენალინია მუცოს ბოლო წერტილზე, ციხეზე რომ ადიხარ.

        იმიტომ, რომ მხოლოდ აქ არ გეშინია ციცაბო ვიწრო გზებზე მანქანის გადავარდნის და არ გიჭრს სუნთქვა 2 700 მეტრზე ასულს;

          იმიტომ, რომ მხოლოდ აქაა ცა ერთი ხელის გაწვდენაზე და ფიქრობ, რომ ახლა ყველაზე მაღალ კოშკზე რომ ახვიდე, ღრუბელზე ჩამოჯდები.

      იმიტომ, რომ მხოლოდ აქ გრძნობ რა ლამაზია შენი ქვეყანა და ამავე დროს რა დაუცველი; მერე ბრაზი გიპყრობს, რომ მისი ფასი არ იცი არც შენ, არც ბევრმა სხვამ და წიგნებში წაკითხული ამბები ხევსურეთზე მონაგონი გგონია, აი ისეთი, ბოლოს ყველაფერი ან ცუდად რომ მთავრდება და ან კარგად.

       არადა, ცუდად თუ არა, ყველაფერი კარგად მართლა არაა, არც მთიდან აყრა და ბარში გადასახლება მხოლოდ წიგნებში ამოკითხული ამბავი და არც ის, რომ სახადით შეპყრობილი ადამიანები ქვის აკლდამაში შედიოდნენ, ქვის მერხზე წვებოდნენ და მორჩილად ელოდნენ სიკვდილს. მერე მეორე სნეული რომ შევიდოდა, იმ მკვდარს ძირს აგდებდა და იკავებდა მის ადგილს.... 

ანატორიის აკლდამა. 

     .... მახსოვს ნაირა გელაშვილის „ამბრნი, უმბრნი და არაბნი“ რომ წავიკითხე, მთელი ღამე არ მეძინა. მეორე დღეს კიდევ ერთხელ წავიკითხე და პირველად მაშინ მომინდა ხევსურეთში წასვლა. ოღონდ მაშინ აღათოს კოშკის ნახვა მინდოდა, სადაც მთავარი გმირები ათევდნენ ღამეს და სულ მეგონა, რომ ანატორიის აკლდამები მხოლოდ მწერლის ფანტაზიის ნაყოფი იყო.

სასტუმრო კოშკის შესასვლელი. 

       არადა ყველაფერი ზუსტად ეგრეა: ხევსურეთში მიმავალს ბევრჯერ გხვდება ცხვრის ფარა და გზა ისეთი ვიწროა, რომ იძულებული ხარ ელოდო, ვიდრე ბოლო ცხვარი არ მიეფარება თვალს; კოშკებიც ზუსტად ისეთია, როგორც წიგნიდან გეჩვენება, პატარა სარკმელითა და ისეთი დაბალი კარით, რომ შესვლისას აუცილებლად კარგად უნდა დაიხარო; 

       ანატორიის აკლდამებიც სინამდვილეა და სარკმლიდან რომ იხედები, შიგნით დღემდეა შემორჩენილი ადამიანის ძვლების გროვები. ნამდვილი ამბავია ისიც, რომ სახადს მთელი სოფელი გაუწყვეტია და მხოლოდ ერთი ბავშვი გადარჩენილა, რომელიც მერე შატილში ჭინჭარაულებს შეუკედლებიათ. (არადა ერთ სოფელში მხოლოდ ერთი გვარის ხალხი ცხოვრობს და სხვა გვარებს არ ასახლებენ).

მუცო, დაიაურების საგვარეულო კოშკი. 

          ოღონდ აღარ გხვდებიან აღათოსნაირი ქალები და სოფლების უმრავლესობაც დაცლილია. შუა საუკუნეების მუცოს კოშკები ინგრევა და რომ დადიხარ, სულ გგონია, რომ სადაცაა კედელი შუაზე გაიყოფა; ქვები დაბერებული გეჩვენება და ფიქრობ, რომ ძირს დაცემისას დაიმსხვრევა და მერე ამ კოშკების ადგილას მხოლოდ ქვიანი ფერდობი დარჩება, არაფრის მთქმელი და არაფრის გამომხატველი. მერე უფრო ბრაზდები, რომ ამ სიმდიდრის შენარჩუნებაზე არავინ ფიქრობს და არც იმაზე ზრუნავენ, რომ ის რამდენიმე ოჯახი მაინც დარჩეს სოფელში, დღემდე რომ არიან შემორჩენილი და ქვეყნის საზღვრისპირა მხარეს იცავენ...

       არადა, აქაურები ყველაზე უპრეტენზიო ხალხია, ვისაც კი ოდესმე შევხვედრივარ; ყველაზე მეტად უყვართ სამშობლო; ყველაზე მეტად უფრთხილდებიან საკუთარ კერას; მხოლოდ მათ შეუძლიათ ცხოვრება თვეების განმავლობაში გარესამყაროსთნ კავშირის გარეშე და მხოლოდ მათ შეუძლიათ აიტანონ 7 თვის განმავლობაში ჩაკეტილი გზა (ხევსურეთში არცერთი მობილური ოპერსტორი არ მუშაობს, გზა კი ოქტომბრის ბოლოს რომ ჩაიკეტება ბარისახოსთან, მხოლოდ მაისის ბოლოს იხსნება).

არდოტი, ნიკო არდოტელის სახლი, რომელმაც 19 სექტემბერს
ოჯახი საცხოვრებლად გამარჯვებაში წაიყვანა.

   ხოდა კიდევ, მათი ემოცია ყველაზე გადამდებია და შენც ზუსტად ისევე მტკივნეულად განიცდი თითოეული ადამიანის მთიდან ბარში გადასახლებას, როგორც ისინი, იმიტომ რომ იქ ყველაზე კარგად ხვდები სოფლიდან წასული ყოველი ერთი ადამიანი ერთ დაცლილ სოფელს რომ ნიშნავს და ძალიან ცუდია საზღვრისპირა სოფლებში მხოლოდ ცარელი კედლები რომ რჩება... არადა ხევსურები ბევრს არაფერს ითხოვენ, მათ მხოლოდ სკოლის მასწავლებლები უნდათ, შვილებს ნორმალური განათლება რომ მისცენ და იძულებული არ გახდნენ მთიდან აიყარონ, დანარჩენ პრობლემებს როგორმე თავადაც მოაგვარებენ, მთელი პირიქითა ხევსურეთის კაცები შეიკრიბებიან რომელიმე ადიდებული მდინარე რომელიმე ხიდს რომ დაანგრევს და შიშველი ხელებით შეაკეთებენ, დამეწყრილ გზებსაც უშველიან რამეს, საზღვარსაც დაიცავენ და ტურისტებსაც საკადრისად უმასპინძლებენ.

პ.ს. ეს მე მგონი პირველი ამბავია, რომლის მოყოლაც მიჭირს და სიტყვებს ვერ ვპოულობ. უბრალოდ ხევსურეთი ზღაპარია, რომელიც აუცილებლად უნდა ნახო, თანაც არაერთხელ....